“Wygnanie z Raju” – fresk Massacio i jego interpretacja

"Wygnanie z Raju" Masaccio (znanego po włosku jako "Cacciata dei progenitori dall'Eden") jest jednym z fresków w kaplicy Brancaccich, które namalował dla kościoła Santa Maria del Carmine we Florencji. Ikoniczna galeria malarstwa wczesnego renesansu, ten właśnie cykl fresków, który obejmuje również "Grosz czynszowy", a także "Chrzest neofitów", "Święty Piotr uzdrawiający chorych swoim cieniem" i "Rozdanie dóbr gminy potrzebującym i śmierć Ananiasza"stanowią najważniejsze przejawy renesansu we Florencji. Rzeczywiście, większość historyków sztuki stawia Masaccio (1401-28) obok dwóch innych sławnych pionierów sztuki renesansowej, architekta Filippo Brunelleschi (1377-1446) i rzeźbiarza Donatello (1386-1466). Wyróżnia się on w szczególności naturalizmem, realistycznym stylem trójwymiarowych postaci i opanowaniem perspektywy linearnej, czego przykładem jest malowidło ścienne w kaplicy Brancaccich i Trójcy Świętej (1428, kościół Santa Maria Novella, Florencja.)

Ilustracja Księgi Rodzaju

"Wygnanie z Raju" jest najbardziej sugestywnym ze wszystkich obrazów religijnych, które ilustrują wydarzenie z 3. rozdziału Księgi Rodzaju. Przedstawia zrozpaczonych Adama i Ewę wyrzucanych z Raju. Przygnieceni poczuciem winy i zrozpaczeni są wyganiani z ogrodu przez surowego anioła. Adam zakrywa twarz ze wstydu i żalu, a zakłopotanie Ewy z powodu nagości jest tak duże, że próbuje zakryć swoje ciało rękami. Uważa się, że na postać Ewy u Masaccio duży wpływ miała biblijna sztuka włoskiego średniowiecznego rzeźbiarza Giovanniego Pisano (1250-1314), zwłaszcza ekspresjonizm "Sądu Ostatecznego" (1255, Ambona w Pizie). Donatello został wymieniony jako mający główny wpływ na postać Adama na fresku, co nie jest czymś zaskakującym. Masaccio podążał za Donatello, ilekroć spacerował po Florencji z Brunelleschim, aby dowiedzieć się wszystkiego, co mógł o nowych technikach malarskich.

Analiza "Wygnania z Raju"

Interpretując i analizując "Wygnanie z Raju", należy zwrócić uwagę na następujące kwestie.

(1) Dramatyczne, ale przyziemne obrazy Adama i Ewy. Masaccio chce, żebyśmy zobaczyli i poczuli ich rozpacz i ból rozbicia życia w komunii z Bogiem. Emocje są naturalnie przekazywane za pomocą gestów i twarzy. Co więcej, parze nadano bardzo zwyczajne "ludzkie" cechy fizyczne. Nie ma próby idealizacji, czy upiększania. Jak dotąd Masaccio wyraźnie podąża śladami Giotta i jego fresków w kaplicy Scrovegni (Arena).

(2) Sposób, w jaki Masaccio przedstawia trójwymiarową formę pary. Zauważ, że w przeciwieństwie do swojego znakomitego poprzednika z epoki Protorenesansu, posługuje się on perspektywą, kolorem, kierunkowym światłem i światłocieniem, aby oddać objętość bez konieczności konturowania wizerunku.

Prowadzi to do znacznie większego realizmu i jest jedną z cech charakterystycznych malarstwa figuratywnego rozwiniętego w okresie renesansu florenckiego. Aby zobaczyć, jak postępowe podejście Masaccio różniło się od bardziej konwencjonalnych metod innych artystów, skontrastuj jego "Wygnanie z Raju" z gotyckim stylem przeciwległego fresku "Kuszenie Adama i Ewy" Masolino (1383-1432).

Co ciekawe, nagość Adama i Ewy Masaccio (tak charakterystyczna dla humanistycznej estetyki sztuki renesansowej) okazała się być czymś "za wiele" dla gustu publicznego podczas późnego baroku w latach siedemdziesiątych XVII wieku. W rezultacie Cosimo III de' Medici (1642-1723), szósty wielki książę Toskanii, dodał liście figowe, aby ukryć ich genitalia. Pokrycie to zostało usunięte dopiero w latach 80. XX wieku, kiedy fresk został odrestaurowany i oczyszczony. Niestety, oczyszczanie nie przywróciło błękitu nieba.

Wpływ "Wygnania z Raju"

Podobnie jak inne jego dzieła, "Wypędzenie z Raju" Masaccio miało znaczący wpływ na jego współczesnych, a także późniejszych malarzy wysokiego renesansu, w tym wielkiego florenckiego malarza fresków Domenico Ghirlandaio (1449-94). To dzięki Ghirlandaio, który uczył Michała Anioła (1475-1564), Masaccio wpłynął na "Il Divino" i jego słynne freski w Kaplicy Sykstyńskiej, a w szczególności na sufitowy obraz Michała Anioła "Wygnanie pierwszych ludzi z Raju" z Księgi Rodzaju.