“Ukrzyżowanie” - obraz religijny Tintoretto, który wprowadził nowatorskie techniki
Jacopo Comin (lub Robusti), zwykle znany jako Tintoretto, był bezpośrednim następcą Tycjana (1485-1576) jako wiodącego przedstawiciela weneckiego malarstwa w drugiej połowie XVI wieku. Jeśli Tycjan malował dla książąt i władców w całej Europę, Tintoretto rzadko opuszczał miasto i prawie całkowicie specjalizował się w tworzeniu dzieł sztuki dla lokalnych mecenasów. Ale choć ograniczony geograficznie, Tintoretto z pewnością nie był ograniczony w swoim warsztacie malarskim. Oprócz tworzenia wielu innowacyjnych weneckich ołtarzy zdominował lokalny rynek weneckiego malarstwa portretowego (na zamówienie lokalnych osobistości, takich jak kapitanowie, żołnierze, sędziowie i senatorowie) i wraz z Paolo Veronese (1528-88) był czołowym współtwórca rysunku weneckiego tamtych czasów. Podsumowując, można śmiało powiedzieć, że Tintoretto był najbardziej oryginalnym malarzem pracującym w Wenecji pod koniec XVI wieku. Choć manieryzm to określenie trudne do zastosowania w sztuce weneckiej, która nie przeszła tych samych przeobrażeń, jakie miały miejsce we Florencji i Rzymie, to nowatorskie i dynamiczne kompozycje Tintoretta, ostre perspektywy, przesunięcia skali i malowanie figur w stylu Michała Anioła są prawdopodobnie najbliższe malarstwu manierystycznemu duchem, jeśli nie treścią. Ideałem Tintoretta było połączenie rysunku (lub disegno) Michała Anioła z kolorem (lub colorito) Tycjana (ambicja doskonale zilustrowana w "Ukrzyżowaniu"). Głęboko pobożny Tintoretto spędził znaczną część swojego życia, tworząc obrazy religijne dla weneckiego scuole, tj. bractw zajmujących się działalnością charytatywną, które były również znaczącymi mecenasami sztuk.
Analiza "Ukrzyżowania" Tintoretto
Największym dziełem Tintoretta jest ogromna i złożona seria pięćdziesięciu płócien namalowanych w latach 1565-1587 dla sal konferencyjnych Scuola Grande di San Rocco (bractwa poświęconego zwalczaniu dżumy, wciąć powracajcej plagi miasta). Arcydzieła sztuki biblijnej ilustrują sceny z życia Chrystusa i Dziewicy odpowiednio w górnej i dolnej sali oraz sceny z Męki Pańskiej (zdominowanej przez to ogromne dzieło, jakim jest "Ukrzyżowanie") w Sala dell' Albergo.
"Ukrzyżowanie" uosabia szereg kluczowych cech sztuki Tintoretta. Tętniące życiem płótno, pełne różnorakich incydentów, przypomina także kilka monumentalnych dzieł Veronese. Rzeczywiście, sama skala płócien używanych czasami przez tych artystów wymagała bogactwa szczegółów, aby wypełnić duży obszar. Płótno "Ukrzyżowanie" zajmowało całą ścianę i aby pomóc mu w tworzeniu skomplikowanych serii póz i kompozycji, Tintoretto wykorzystał liczne małe woskowe modele, które poruszał i oświetlał pod różnymi kątami.
W pomyśle i wykonaniu Chrystus na krzyżu Tintoretta jest jedną z najbardziej niezwykłych i fascynujących scen ukrzyżowania XVI wieku. Zamiast skupiać się na osobach bezpośrednio zaangażowanych w to wydarzenie, artysta przedstawia nam panoramiczną scenę Golgoty, zaludnioną przez zdumiewająco zróżnicowany tłum (żołnierzy, katów, jeźdźców, handlarzy, gapiów, złodziei i apostołów) zaangażowanych w różnego rodzaju różne czynności i ruchy z niemal mrówczym pośpiechem.
W trakcie tego bada każdy aspekt sceny. Bardzo rzadką cechą sztuki renesansowej jest włączenie do kompozycji dwóch złodziei, jednego przybitego do krzyża, drugiego podniesionego. Wszystkie cztery Ewangelie mówią, że dwaj złodzieje zostali ukrzyżowani z Chrystusem.
Według Łukasza, jeden po prawicy Chrystusa zganił drugiego, mówiąc, że jego kara była zasłużona, podczas gdy Chrystus był niewinny. Chrystus mu powiedział: "Dzisiaj będziesz ze mną w raju". Rola złodziei wyraźnie dała Tintorettowi sposób na wypełnienie ogromnego płótna. Ale prawdą jest również stwierdzenie, że wszystkie jego obrazy dla Scuoli podkreślały pokorę i miłosierdzie Chrystusa, a także jego związki ze zwykłymi grzesznikami, biednymi i udręczonymi, a historia złodziei dobrze pasuje do tego tematu.
W swoim zmuszającym do myślenia artykule o "Ukrzyżowaniu" autorstwa Tintoretta opublikowanym w "Malarze o malarstwie" (1969), Brian Robb stwierdza, że człowiek, który pilnie zabezpiecza krzyż drugiego złodzieja, używa tych samych technik i tego samego rodzaju narzędzia (świderka), które on sam obserwował, jak używał go wenecki cieśla budujący pomost. Nie jest to zwykła ciekawostka, a podkreśla to, w jakim stopniu prace Tintoretta czerpały z otaczającego go życia, nie tylko z równowagi, szczupłości i pchnięć gondolierów, których gesty z pewnością zainspirowały wiele postaci do wątłego związku z grawitacją. Na pierwszym planie, po prawej, mężczyzna odwrócony do nas plecami, kopiący, być może przygotowuje dziurę pod kołek krzyża, ale w szczególności służy jako uderzający przykład energii wyrażającej się na obrazie.
Podniesienie krzyży dało również Tintoretto możliwość przedstawienia licznych muskularnych postaci w energicznym ruchu, co świadczyło o jego zainteresowaniu rysunkiem postaci Michała Anioła, a także umożliwiło mu wprowadzenie dwóch silnych przekątnych, które nadają scenie dynamizmu i pomagają tworzyć silną strukturę podstawową. W szczególności przekątne zwracają uwagę na postać Chrystusa, który jest nieruchomy i spokojny na swoim krzyżu, tworząc figurę spokoju pośród chaosu i zamieszania poniżej. Pod zachmurzonym niebem, które niejako potrafi być jednocześnie spokojne i apokaliptyczne, ciało Chrystusa jest równoległe do płaszczyzny obrazu, potęgując wrażenie bezruchu i ze szczególnym współczuciem uwydatniając grupę u stóp krzyża, która obejmuje mdlącą Dziewicę, a także grupkę Jego bliskich. Grupa jest pięknie namalowana i zebrana w dostojnym i rytmicznym ruchu.
Inną cechą tej sceny, która jest wyraźnie wenecka, jest wprowadzenie ogromnej liczby ludzi, w większości bogato ubranych, którzy przybyli, aby być świadkami wydarzenia. Mężczyźni w zbrojach lub w luksusowych ubraniach i egzotycznych nakryciach głowy tłoczą się ze wszystkich stron, zamieniając odcinek w spektakl. Jeździec po lewej, wskazujący na Chrystusa, może być Longinusem, rzymskim żołnierzem, który przebił bok Chrystusa i został nawrócony w tym momencie na chrześcijaństwo. Należy zwrócić uwagę również na dwóch mężczyzn, którzy ofiarowują Chrystusowi gąbkę nasączoną octem, udając, że pomagają zaspokoić jego pragnienie. Jest to obraz, który w najwyższym stopniu angażuje widza, zwłaszcza że takie detale jak drabina po prawej są tak blisko płaszczyzny obrazu i przestrzeni widza. Chociaż renesansowa paleta kolorów jest ograniczona, ciemna sceneria, z której wyłania się wzór jaskrawych czerwieni i bieli, przypomina niektóre wczesne prace Tycjana i prawie na pewno jest zaprojektowana tak, aby uwzględniać oświetlenie pomieszczenia. Po śmierci Tintoretta Wenecja musiała poczekać na Giambattistę Tiepolo (1696-1770), zanim znów zyskała mistrza takiej rangi.
Czytaj nasz blog tutaj.