Charakterystyka sztuki bizantyjskiej
Czym jest sztuka bizantyjska?
Pomiędzy edyktem cesarza Konstantyna I z 313 r. (Edykt Mediolański), uznającym chrześcijaństwo za oficjalną religię a upadkiem Rzymu za sprawą najazdu Wizygotów w 476 r., zdecydowano, że Cesarstwo Rzymskie zostanie podzielone na zachodnią połowę (rządzoną z Rzymu) i wschodnią połowę (rządzona z Bizancjum). Tak więc, podczas gdy zachodnie chrześcijaństwo popadło w kulturową otchłań barbarzyńskiego średniowiecza, wartości religijne, świeckie i artystyczne zostały zachowane przez nową wschodnią stolicę w Bizancjum (później przemianowanym na Konstantynopol po Konstantynie). Wraz z przeniesieniem władzy cesarskiej, do Bizancjum przyciągnęły tysiące rzymskich i greckich artystów i rzemieślników, którzy zaczęli tworzyć podług nowych kanonów obrazy i ikony nazwane później wschodniochrześcijańskimi, znanymi jako sztuka bizantyjska. Będący rdzeniem sztuki chrześcijańskiej, choć wywodzący się z technik i form sztuki greckiej i egipskiej, ten nowy styl dotarł do wszystkich zakątków Cesarstwa Bizantyjskiego, gdzie kwitło prawosławie. Poszczególnymi ośrodkami sztuki wczesnochrześcijańskiej były Rawenna we Włoszech oraz Kijów, Nowogród i Moskwa w Rosji.
Ogólna charakterystyka sztuki bizantyjskiej
Styl, który charakteryzował sztukę bizantyjską, był prawie całkowicie związany z ekspresją wartości i motywów religijnych; konkretnie z przekładem teologii kościelnej na środki artystyczne. Architektura i malarstwo bizantyjskie pozostały jednolite i anonimowe oraz rozwinięte w ramach sztywnej tradycji kościoła prawosławnego. Rezultatem było wyrafinowanie stylu, któremu rzadko dorównywano w ówczesnej sztuce zachodniej.
Artyści tworzący w ramach bizantyjskiej sztuki średniowiecznej rozpoczęli od mozaik zdobiących ściany i kopuły kościołów, a także fresków na ich ścianach. Efekt tych mozaik był tak piękny i zapierający dech w piersi, że formy te zostały przyjęte we Włoszech, zwłaszcza w Rzymie i Rawennie. Mniej publiczną formą sztuki w Konstantynopolu była ikona (od greckiego słowa "eikon" oznaczającego "obraz") - święte obrazy panelowe, które zostały opracowane w klasztorach wschodniego kościoła, przy użyciu woskowej farby enkaustycznej na przenośnych drewnianych panelach. Największa kolekcja tego typu znajduje się w klasztorze św. Katarzyny na Synaju, założonym w VI wieku przez cesarza Justyniana.
W latach 1050-1200 narosły napięcia między Wschodnim Cesarstwem Rzymskim a powoli odradzającym się Rzymem, którego papieżom udało się (poprzez staranne manewry dyplomatyczne) zachować swoją władzę w centrum zachodniego chrześcijaństwa. W tym samym czasie włoskie państwa-miasta, takie jak Wenecja, bardzo bogaciły się na handlu międzynarodowym i dysponowały ogromnymi funduszami oraz posiadały bardzo silną sferę wpływów. W rezultacie w 1204 Konstantynopol znalazł się pod znacznym wpływem Wenecjan, a to doprowadziło do kulturalnego exodusu znanych artystów z tego miasta z powrotem do Rzymu - odwrotność tego, co wydarzyło się 800 lat wcześniej - i początków okresu protorenesansu, czego przykładem są freski z Kaplicy Scrovegni Giotto di Bondone. Jednak nawet wtedy, gdy Konstantynopol podupadł, wpływ bizantyński nadal był odczuwalny w XIII i XIV wieku, zwłaszcza w sieneńskiej szkole malarstwa i międzynarodowym stylu gotyckim (1375-1450), zwłaszcza w międzynarodowych iluminacjach gotyckich, takich jak "Tres Riches Heures du Duc de Berry" autorstwa braci Limbourg.
