"Biczowanie Chrystusa” – obraz religijny Francesco, który przepełniony jest dramaturgią
"Biczowanie Chrystusa" jest jednym z kilku obrazów religijnych autorstwa Piera Della Francesco, jednego z wielkich innowatorów malarstwa wczesnego renesansu, który przez wieki śmierci pozostawał w zapomnieniu, aż do ponownego odkrycia jego twórczości w 1900 roku. Obecnie uważany jest za jedną z głównych postaci sztuki renesansowej XV wieku. Namalowany prawdopodobnie podczas pierwszego pobytu w mieście-państwie Urbino, rządzonym przez żołnierza/uczonego Federico da Montefeltro, ten obraz religijny (podobnie jak jego wcześniejszy obraz "Chrzest Chrystusa" (lata 450., Galeria Narodowa w Londynie)) naznaczony jest silnie modelowanymi postaciami stojącymi w otoczeniu, które daje widzowi niepowtarzalne wrażenie głębi. Jest to jego najbardziej zagadkowe dzieło i jedno z największych renesansowych obrazów "mid-quattrocento". Historyk sztuki Kenneth Clark, twórca słynnego serialu telewizyjnego "Civilization", umieścił "Biczowanie Chrystusa" na swojej liście dziesięciu najlepszych obrazów wszech czasów.
Ten obraz religijny został wykonany olejem i temperą na desce drewnianej i mierzy skromne 60 na 75 centymetry. Eksperci sztuki uważają, że dzieło zostało zlecone w celu promowania solidarności między Wschodnim Kościołem Chrześcijańskim a Zachodnim Kościołem Rzymu w obliczu ataku osmańskiego na Konstantynopol. Doskonale skomponowane dzieło sztuki biblijnej, przedstawia biczowanie Chrystusa przed ukrzyżowaniem, karę nałożoną przez siedzącego po prawej stronie rzymskiego namiestnika Poncjusza Piłata (przypuszcza się, że reprezentuje on także cesarza Jana VIII Palaiologosa, przywódcę Kościoła wschodniego w Konstantynopolu). Według badaczy scena z obrazu osadzona jest w portyku pałacu Poncjusza Piłata w Jerozolimie, którego wymiary i charakter rzekomo zostały przez artystę dokładnie zbadane.
Dziwne w całej scenie jest to, że Chrystus jest przedstawiony jako mała postać w tle, podczas gdy trzej znacznie więksi mężczyźni stojący na pierwszym planie po lewej wydają się znacznie ważniejsi. Dokładna tożsamość tych postaci pozostaje nieznana, chociaż uważa się, że ci dwaj starsi mężczyźni są ważnymi postaciami politycznymi lub religijnymi w Urbino. Młodszy mężczyzna w środku może być aniołem, podczas gdy mężczyzna po lewej stronie może być Ludovico Gonzaga, władcą Mantui. Należy zwrócić uwagę na jego wspaniałą szatę adamaszkową z niebieską i złotą nitką, która ujawnia szacunek artysty do wytwornych tkanin i najmodniejszych stylów, zupełnie inaczej niż wielu florenckich malarzy, którzy mieli tendencję do całkowitego unikania takich jakości.
Mimo dramatycznej tematyki obraz emanuje harmonią i dostojnym spokojem. Figury mają dużą ostrość, a architektura jest wyraźnie i precyzyjnie nakreślona, a cała scena jest oświetlona chłodnym, czystym światłem. W tym obrazie religijnym panuje nieco surrealistyczny nastrój, gdyż mężczyźni po lewej stronie nie interesują się męką Chrystusa i prowadzą cichą rozmowę, podczas gdy mężczyzna biczujący Chrystusa wydaje się jakby zastygł w bezruchu.
Całość kompozycji jest bardzo ściśle kontrolowana, zarówno pod względem treści narracyjnej, jak i wyglądu. Kompozycja podzielona jest na dwie sceny, oddzielone kolumną podtrzymującą świątynię, w której biczowany jest Jezus. (Dwie sceny mogą mieć nawet różne ramy czasowe, ponieważ scena biczowania jest oświetlona z lewej strony, podczas gdy scena na pierwszym planie jest oświetlona z prawej strony). Szczególnie godne uwagi jest wykorzystanie perspektywy przez Piero na tym zdjęciu. W większości obrazów religijnych XV wieku znikającym punktem (wizualnym ogniskiem obrazu) była zwykle twarz lub postać Chrystusa. Jednak w tej pracy punkt zbiegu znajduje się pośrodku obrazu, w pobliżu lewego brzegu szaty biczownika. Nie jest jasne, dlaczego Piero wybrał to podejście, chociaż użycie centralnego punktu zbiegu zazwyczaj tworzy silne wrażenie równowagi i stabilności, które były jednymi z głównych starań artysty. Po wchłonięciu prac wcześniejszych malarzy, takich jak Masaccio (jego "Święta Trójca" (1428) i "Grosz czynszowy" (1425-7)) Piero Della Francesca stworzył coś, co jest prawdopodobnie najlepszym przykładem perspektywy linearnej "quattrocento".
"Biczowanie Chrystusa" (jeden z najsłynniejszych obrazów religijnych wczesnego renesansu włoskiego) było przedmiotem wielu analiz historyków, takich jak Silvia Ronchey, David A. King, Kenneth Clark i Marilyn Aronberg Lavin. Duża część debaty dotyczy tożsamości i ról tria na lewym pierwszym planie oraz stojącego i siedzącego mężczyzny po prawej stronie, którzy obserwują biczowanie Chrystusa. Uważa się, że niektórzy (jak ten ostatni) mają wiele tożsamości (Piłat i cesarz Jan VIII). Według jednej z interpretacji centralną postacią jest Oddantonio da Montefeltro, książę Urbino, otoczony przez swoich dwóch doradców, Manfredo dei Pio i Tommaso di Guido dell'Agnello, z których wszyscy zostali zamordowani 22 lipca 1444 roku. Śmierć Oddantonio porównano do śmierci Chrystusa, a obraz został zamówiony jako pomnik przez jego przyrodniego brata, księcia Federico da Montefeltro, który zastąpił Oddantonio jako książę Urbino. Druga, inna wersja identyfikuje dwóch męczyzn po bokach jako Serafini i Ricciarelli, rzekomych zabójców Oddantonio i jego dwóch doradców. Według trzeciego wyjaśnienia, obraz przedstawia rządzącą dynastię Urbino i został namalowany na zlecenie Federico da Montefeltro, by przedstawić jego przyrodniego brata Oddantonio i dwóch poprzednich władców Urbino. Tę wersję potwierdza osiemnastowieczny inwentarz odkryty w katedrze w Urbino, dawnym domu obrazu, który opisuje go jako Biczowanie naszego Pana Jezusa Chrystusa, z figurami i portretami księcia Guidubalda i Oddo Antonio.
Jeśli wśród badaczy sztuki istnieje pewien konsensus co do znaczenia "Biczowania Chrystusa" Piera Della Francesco, to wygląda to mniej więcej tak. (1) Obraz jest polityczną alegorią, w której ubiczowany Chrystus przedstawia niedole Konstantynopola (centrum wschodnio-bizantyjskiego Kościoła chrześcijańskiego), miasta oblężonego, a następnie splądrowanego przez Turków osmańskich. (2) Postacią obserwującą biczowanie tyłem do widza jest osmański przywódca Mahomet II; po jego prawej stronie siedzi cesarz bizantyjski Jan VIII Palaiologos, którego można rozpoznać po czerwonym kapeluszu z szerokim rondem. (3) Obraz nawiązuje do proponowanej krucjaty popieranej przez papieża Piusa II w Rzymie i dyskutowanej na soborze w Mantui. Natomiast nie ma zgody co do tożsamości i funkcji trzech mężczyzn stojących na pierwszym planie.
Jego prace wykazują szeroką wiedzę o artystycznych poprzednikach i współczesnych, m.in. Donatello (1386-1466), Masaccio (1401-28), Domenico Veneziano (zm.1461), Filippo Lippi (1457-1504), Paolo Uccello (1396-1475) , a nawet bardziej międzynarodowy styl gotycki Masolino (1383-1432), który przewidywał użycie przez Piero szerokich obszarów pigmentu kolorowego. Czerpiąc z tych wszystkich źródeł, Piero ułożył styl, w którym monumentalna wielkość w połączeniu z matematyczną klarownością tworzy uspokajające, przejrzyste piękno koloru i światła. Jego głównym dziełem jest cykl malowania fresków na temat Legendy o prawdziwym krzyżu w chórze św. Franciszka w Arezzo (1452-65), "Portret Federico da Montefeltro i Battista Sforza" (1465-66, Uffizi, Florencja), "Chrzest Chrystusa" (1440-50 w Galerii Narodowej w Londynie) i "Zmartwychwstanie Chrystusa" (1463, Borgo Sansepolcro Museo Civico). Aż do spektakularnego "odkrycia" zapamiętano go głównie jako matematyka i znawcę perspektywy architektonicznej, a nie malarza.
Czytaj nasz blog tutaj.